Historia kołobrzeskiego szkolnictwa sięga XII wieku, można by powiedzieć, że nie jest to nasza tradycja – Kołobrzegu już nie niemieckiego, a polskiego, ponieważ historia dawnej szkoły kapitularnej i szkolnictwa zakończyła się w roku 1945, kiedy rozpoczęto tworzenie szkoły dla młodzieży innej narodowości. Jednak obecne Liceum imienia Mikołaja Kopernika, od 1948 roku zajmuje ten sam budynek co przedwojenne Gimnazjum Katedralne.

Przez wieki w Europie edukacją zajmował się Kościół, naturalnym więc jest, że pierwsze działalności szkolnictwa w Kołobrzegu rozpoczynają się wraz z powstaniem kołobrzeskiej kapituły. Dokładnej daty powstania szkolnictwa w Kołobrzegu nie można określić, możemy powiedzieć, że musiało się to stać między 1176 a 1238 rokiem.  W roku 1176 biskup kamieński Konrad III wydał dokument o powstaniu kapituły kołobrzeskiej, której jednym z zadań było kształcenie duchownych. Nie wiadomo jednak, czy kanonicy od razu po wydaniu dokumentu przybyli do Kołobrzegu i rozpoczęli prowadzenie szkoły. Jednak z roku 1238 pochodzi dokument, w którym kanonik kołobrzeski Wilhelm określony jest jako scholasticus – był więc odpowiedzialny za szkołę, zatem musiała ona już wówczas istnieć.

Kapituła do nowego miasta przeniosła się około lat 60 XIII wieku, przypuszczalnie zabierając ze sobą szkołę. Tym razem dosyć precyzyjnie możemy określić jej lokalizację – odcinek dzisiejszej ul. Armii Krajowej, pomiędzy Placem Ratuszowym, a ul. Katedralną przez wieki nosił nazwę ulicy Szkolnej, a w średniowieczu nazwy ulic pojawiały się same, odzwierciedlając charakter, jaki pełniła. Wówczas grono pedagogiczne ograniczało się do czterech osób, byli to wyłącznie duchowni. Był to: rektor, konrektor, kantor i bakałarz. Szkoła była płatna, uczniowie opłacali niewielkie czesne – kilka feningów miesięcznie. Tego, że poziom nauczania musiał być wysoki, dowodzi 7 Kołobrzeżan na liście studentów uniwersytetu bolońskiego.

Od początku miasto usiłowało przejąć szkołę, a spory z kapitułą trwały ponad 200 lat. Na mocy pierwszej ugody z 1378 r. kapituła dalej mogła powoływać rektora, ale rada miejska mogła, w uzasadnionych przypadkach, żądać jego odwołania. Jednak 1477 r. została odnowiona, a miasto miało zacząć działać na rzecz poprawy sytuacji materialnej szkoły. W 1531 roku jednak Kołobrzeg przyjął wiarę luterańską, a zgodnie z jej duchem odpowiedzialność za sprawy kultu spadała na radę. Od tej pory personel szkolny powoływany był przez radę miejską. Kapituła nie zamierzała się poddać, przyjęli nową wiarę i starali się odzyskać wpływ na kościół i szkołę. Po 8-letnich negocjacjach w 1568 roku zawarto porozumienie. Odtąd miasto i kapituła wspólnie sprawowały nadzór nad szkołą i decydowały o sprawach personelu. Pracowników szkoły powoływano na wniosek rady i tak miało pozostać aż od 1811 r., kiedy rozwiązano kapitułę. W wyniku tego porozumienia szkołą została przeniesiona do wikarówki znajdującej się naprzeciwko głównego portalu katedry. Pierwotnie były tylko dwie klasy – wyższa prima gdzie nauczano geometrii, arytmetyki, muzyki i astronomii, oraz secunda, niższa klasa gdzie przedmiotami były łacina, dialektyka i retoryka. W razie potrzeb otwierano też niższe klasy Szczebra podstawowego tercję, kwartę i kwintę. 

Pierwszy egzamin zdawany pod koniec roku szkolnego  o charakterze maturalnym, odbył się w 1619 roku na żądania rady w sali ratuszowej. Zadaniem abiturientów było najczęściej tłumaczenie tekstów łacińskich, niekiedy również wdawano się w popisowe dysputy. Chodziło o wykazanie się jak najlepszą łacińską elokwencją. 

Wojna trzydziestoletnia (1618-48) przyniosła katastrofę demograficzną na Pomorzu – liczba mieszkańców w Kołobrzegu według niektórych historyków zmniejszyła się z ok. 6000 do 3500. Mimo to liceum w drugiej połowie XVII w. przeżywało swe najświetniejsze lata. Sława szkoły rozeszła się po całym Pomorzu. Było to wynikiem przekazania miasta Brandenburgii, Wielki Elektor uczynił z Kołobrzegu centrum administracyjne i przeniósł doń 14 instytucji rządowych, co spowodowało napływ urzędników z wysokimi ambicjami wobec swoich synów. Status i poziom szkoły wzrósł więc wraz z wzrostem funkcji miasta. Swoją sławę liceum zyskało również dzięki dwóm sławnym rektorom: Valeriusowi Jasche i Davidowi Hollatzce. Byli oni wszechstronnie wykształceni i oddani pracy całym sercem. Dla nich do Kołobrzegu przybywali młodzi ludzie z odległych miejsc. 

Jednak po przeniesieniu Rządowych instytucji do Szczecina i Stargardu w XVIII wieku ujawnił się poważny problem – kołobrzeskie liceum wciąż było szkołą średniowieczną, kiedy świat wokół stawał się już nowożytnym. Około 1700 roku wprowadzono wprawdzie język niemiecki, grekę, historię, arytmetykę i geometrię. Pół wieku później doszedł język francuski, mechanika oraz wagi i miary. Zmiany wprowadzono jednak zbyt późno, nastąpił spoty odpływ uczniów. Zlikwidowano kwintę i okresowo zanikła kwarta, do tercji przyjmowano nawet 6-latków aby uczyć kogokolwiek. Wyraźnie odbiło się to na poziomie szkoły, ukończenie prymy nie dawało szans dostania się na studia. Uczniowie z ambicjami nie wybierali więc kołobrzeskiej szkoły lecz woleli uczyć się prywatnie lub w lepszych szkołach. W 1809 roku przeprowadzono ostatnią maturę. W 1811 roku rozwiązano kapitułę.

Od tej pory wiodła smętny żywot miejskiej szkółki zwanej Szkołą Rady. W 1815 r. połączono sekundę i prymę, razem było w nich 14 uczniów. Państwo pruskie zajęło się porządkowaniem systemu oświaty zmierzając do jego unowocześnienia.

 W duchu unowocześniania szkół w latach 40-tych XIX w. próbowano odnowić szkołę kołobrzeską. W 1845 roku powstała szkoła realna z łaciną, która nie dawała wprawdzie możliwości dostania się na studia uniwersyteckie, ale pozwalało rozpoczęcie kariery oficerskiej lub administracyjnej. Nie było to jednak wystarczające dla kołobrzeżan. 13 IV 1558 r. powstało Gimnazjum Katedralne, prawdziwe klasyczne gimnazjum – dzisiaj powiedzielibyśmy szkoła średnia zakończona maturą. Jej nazwa była tylko symbolicznym odwołaniem do tradycji, szkoła była zarządzana i utrzymywana przez miasto. Powstał zespół szkół, w którego skład wchodziło gimnazjum klasyczne, szkoła realna i podstawowa. Uczniów gimnazjum klasycznego było dwa razy więcej niż ogólnego, więc budynek wikarówki zdecydowanie nie wystarczał. Budowę nowego gmachu rozpoczęto w 1859 r. – przetrwał on do dziś, jest to dzisiejsza siedziba urzędu miasta. W 1875 roku szkołę zaczęło dofinansowywać państwo, zmieniając nazwę na Królewskie Gimnazjum Katedralne i Szkołę Realną 1-go Rzędu, oficjalna nazwa zmieniana była jeszcze kilka razy, w roku 1937 przyjmując miano Szkoły Katedralnej – Państwowej Szkoły Średniej dla Chłopców. 

Po 3, 4 latach nauki w szkole podstawowej uczniowie przechodzili do gimnazjum w wieku około 10 lat. Gimnazjum zawierało 9 klas: sekstę, kwartę, tercję niższą, tercję wyższą, secundę niższą i secundę wyższą, prymę niższą i prymę wyższą. Przywrócono tradycję publicznych egzaminów na koniec roku, ale zdawali je nie tylko maturzyści, ale wszyscy uczniowie, nawet z klas podstawowych.

W tym okresie pojawił się również samorząd uczniowski i rozwinęły się kółka klubów uczniowskich między innymi Klub Wioślarski „Hanza”, drużyna harcerska, Towarzystwo literackie, Scenograficzne Kółko Gimnazjalistów. Rytm szkoły przerwał wybuch I wojny światowej, poległo na niej 4 nauczycieli i 207 uczniów. 

W 1920 roku dokonano reformy administracyjnej – Kołobrzeg odtąd stanowił osobny powiat grodzki. Nowy urząd potrzebował godnej siedziby, a gmach gimnazjum nadawał się do tego idealnie. Po latach wojny budowa nowego budynku dla gimnazjum nie była łatwa, ale wspólnymi siłami miasta i ministerstwa udało się – powstał doskonale znany czerwony budynek, obecna siedziba naszej szkoły. Przekazanie kluczy dyrektorowi Labsowi i przeprowadzka odbyły się 3 XI 1932 r. 

Niewiele później kanclerzem Niemiec został Hitler, nakazano rozwiązanie Rady Rodziców i samodzielnych klubów. Zgodnie z ideą państwa totalitarnego odtąd partia kontrolowała proces wychowania młodzieży, zadaniem edukacji było kształtowanie postaw narodowo-socjalistycznych. Było to zupełnie różne od dotychczasowego modelu apolitycznej szkoły. W 1934 r. ministerstwo nakazało rozwiązanie rady rodziców. Od roku szkolnego 1936/37 zakazano istnienia samodzielnych klubów uczniowskich. Dokonano wielu zmian, przestał istnieć zespół dwóch gimnazjów, odtąd była to jednolita szkoła średnia. Łacina przestała być językiem wiodącym. Zmieniono nazewnictwo klas, skalę ocen powiększono od 1-6 i wreszcie na koniec przeniesiono zakończenie roku z Wielkanocy na początek wakacji. Dyrektor Labs był przeciwny upolitycznianiu szkoły. Trzej nauczyciele zawiązali przeciwko niemu „komitet Polityczny” domagając się usunięcia Labsa. W rezultacie ich działań dymisja Dyrektora Labsa nastąpiła 24 października 1937 r. Nie wydano zgody na oficjalne pożegnanie dyrektora, mimo to taka uroczystość odbyła się nieoficjalnie.

 W roku 1939 szkoła została zamieniona na lazaret rezerwowy. Prowadzenie szkoły było coraz trudniejsze, do wojska odchodzili nauczyciele i uczniowie, ostatnia regularna matura odbyła się w 1942 r. Po obniżeniu wieku poborowego do 16 lat nie było komu jej zdawać. II wojna światowa w kołobrzeskiej szkole zebrała śmiertelne żniwo - 17 nauczycieli i 438 uczniów. 4 marca rozpoczęła się bitwa o Kołobrzeg. 

Mimo, że jesienią 1945 roku do czerwonego budynku szkoły przy ul. Łopuskiego zaczęła uczęszczać już zupełnie inna młodzież, to cel był taki sam jak przed wiekami – przygotowanie ambitnej młodzieży do przyszłego życia, jej edukacja i wychowanie w poszanowaniu tradycji.